BALADA
Balada është një formë e veçante e letërsisë gojore, në të cilën janë të përziera elementet epike e dramatike, por me zotërim të elementeve lirike. Emri i saj del nga folja neolatine Ballare (vallezoj).
Ne qendër të baladës nuk janë temat kolektive e heroike. Ne qendër të saj është tragjikja individuale, kurse koncepti themelor i saj është nderi apo besa e dhëne.
Strukturën përmbajtjesore të baladës nuk e karakterizon as përshkallëzimi epik, as një paraqitje kronologjike. Por kapërcimet e mëdha dhe përqendrimi ne situata themelore të zhvillimeve psikologjike.
Dallimet e baladës si formë në letërsi nacionale lidhen me tepër me atë së cili është elementi që mbizotëron në strukture : elementi dramatik, lirik apo epik.
Dhoqina dhe Kostandini
Diten e Pashkes ne dreke
Sec u therr nje ka ne fshat
Vajta e mora nj’oke mish
Dhe e hodha ne kusi
Te mar nje kecu te zi
Me vrap dolla ne avlli
Te me cpiket nje stihi
Me vrap m’u hodh ne kusi
Me helmoi djemt e mi
Nente djem e nente nuse
Te nenta me djem ne duar
Nente djepe c’mi permbyse
Nente paje c’mi zhurite
Nente dyfeke c’mi shite!
Kostandin, te arthet gjeme
Martove Dhoqinen lark
Lark e lark merguar
Tre male kaptuar!
Diten e Pashkes se madhe
Dhoqina na hidhej valle
Kostandini u ngrit nga varri
Rrasa iu be kale
Balta i u be shale
Vrap e vrap te Dhoqina
“Mire se erdhe, o im vella
ne ke ardhe per te mire
te vishem si gjeraqine;
ne ke ardhe per te keq
te vishem si kallogre”
“Jo, moter , sikunder je”
I hipi ne vithe kalit
Zoqte udhes, thoshin:
“Cili – viu, viu-viu,
Kush ia ben, ia ben vetiu,
Kini par’e s’kini pare!
Shkon nje zogeze bishtbardhe
I vdekuri me te gjalle
Vete gjen te der’ e kishes,
“Ike moj Dhoqine,
Se kam pune n’ajo dhime
Se aty e kam shtepine”
Vate gjer te dera
Cek-cek ne porte
“C’je ti qe kercet ne porte?
Mos je bushter, e murtaje?
A mos je zonja murtaje
Qe me hengre djemt e mi?”
“Hap, moj nene, derene,
Jam Dhoqin’ e veteme!”
Me cin’erdhe, moj Dhoqine
“Un’ arce, me Kostandine”
C’Kostandin, moj t’arthte gjema?
Kostandini i vdekure,
C’ben tre vjet pa treture?”
Nje ne prak e nje ne dere
Plasne si qelqe me vere.
